Экологиялық мәселелер шешімін табады деп сенеміз

---

#QQWeek#HalyqApta

1. Ең бірінші СИП бағдарламаларының көлемі.  Олар мардымсыз және орындалысы көптің көңілінен шығып отырған жоқ.  

      а) Біздің ойымызша  «ТШО» компаниясы өзінің жылдық таза табысының кем дегенде 1 пайызын өңірдің  медициналық, инфрақұрылымдық  дамуына, экологиялық оңалуы бағдарламаларына  жұмсауы қажет.  Өйткені,  кәсіпорын «Теңіз» кенішінде мұнай өндіріп бастағалы  жұтып отырған ауа, ішіп жеп отырған су және жерімізге 4 миллионнан тоннадан астам ластаушы заттарды лақтырды. Әр адамға шаққанда қанша екенін санасаңыз шошуға болады.  Тұрғындардың денсаулығына және өмір ұзақтығына әкеліп отырған зияны жойқын.  Мысалға, зауыт іргесінде орналасқан «Сарықамыс» елді мекенінде  10 жылда халықтың алғашқы науқастануы 90 пайызға өсті.  Ортақ өмір жасы 40 жасқа дейін түсті.  Ақыры Сарықамысты қалаға көшірді. Бірақ бұл проблеманы шешпейді.   ТШО-ны ешкім тоқтата алмайды.  Біздің сұрайтынымыз  1 пайыз компенсация!                    

     Әзірге бұл көрсеткіш тек жарты пайызға жуықты құрайды. Тарқата айтсақ «Теңізшевройлдың» жылдық пайдасы 4-5 млрд АҚШ доллары шамасында болса сол байлықтың үстіндегі Атырауға бөлінетін қаржы    25 миллион доллардан аспай тұр.  Оның үстіне «ТШО»  мемлекетімізге Роялти емес  тек  ЭТП салығын төлеп отыр.  

       ә) «NCOC» -ге келсек компанияның 95 пайыз активтері Атырау облысында орналасқан. Бүкіл зияны мен рискілері осы жерге тиеcілі.  Алайда неге компанияның СИП бағдарламаларына бөлетін қаржысының тең жартысы Маңғыстау өңіріне кетеді?  Эмиссиялар мен техногендік салдардан жапа шегіп отырған Атырау облысының аудандары мен халқы ғой.  Біздің талабымыз ара қатынасты 90 да 10 пайызға өзгерту.  Не болмаса НКОК тағы да қаржы бөліп көршімізді бөлек жарылқасын. Атыраудың 50 миллион долларына тимесін. 

2. Бірдеме десең аталған компаниялар Үкіметпен арадағы келісімге сай деп бастайды. Ал ол бізге беймәлім.  Неге СРП шарттары әлі күнге дейін халықтан құпия ?  Шартты жасаған Назарбаев биліктен кетті. Тума туыстары биліктен шеттетілді.  Жаңа Қазақстан құратын болдық. СРП шарттарын азаматтарға ашық қылуды талап етеміз.     

3. Экологиялық айыппұлдар.  Әлі күнге дейін осы жерге келтірілген экологиялық залал өтемі төлемі орталыққа жіберіледі.  Неге? Біз бұл қаржының жергілікті жерде қалуын және экологиялық апаттың орыны толтыруға, ремедияцияға жұмсауды талап етеміз.       

4.Экологиялық сақтандыруды арттыру. Бүгінде Атырауда орналасқан  алпауыт алтылықтың өзін алатын болсақ экологиялық сақтандырулары апат бола қалса ештеғеге жетпейді. «ТШО», «НКОК», «АМӨЗ» жылына тек 200 миллион теңгенің сақтандыру пакетін сатып алады. Сол үшін бар жоғы 1,5 миллион теңге төлейді. Жаман айтпай жақсы жоқ.        Үшінші тарапты, яғни халықтың денсаулығын, өмірін және мүлкін сақтандыру мүлдем  қарастырылмаған.  Осы сұрақты бірігіп талқылайық.  

5. Атырау үшін мәңгі ауыр тақырып көгалдандыру. «Жайықтан» оңға және солға без жүз метрден соң аридтың аймақ басталады. Ол жерді көктету қиын.   Бірақ кварц шағылдан басқа суы жоқ гумусы жоқ арабтарды қараңыз, бізді қараңыз. Бізде билігің не, бизнесің не көгалдандыруды қаржыландыруды  қалдықтың принцип бойынша жүргізеді. Әсіресе мұнай компаниялары тарапынан.  

         Өткен жылы әкімдік пен мен ірі мекемелер арасында көгалдандыру туралы меморандум  жасалды.  Әдеттегідей оның шарттарын талқылауға белсенді қоғам қатыстырылған жоқ.  Нәтижесі қандай? Бизнес  егеді 3 жылдан соң жергілікті атқарушы органға тапсырады.  Қоршаған ортаға және жергілікті тұрғындар денсаулығына зиян келтіретін, оттегін  жағып шығарындылар жасайтын кімдер?  Мұнай компаниялары.  Ал   неге әрі қарай күтіп баптауды әкімдіктің,  бюджеттің мойнына іліп қояды?  

         Ауаны бүлдіріп отырған әкімдік пе?  

        Атырауда әр күн сайын миллиондаған доллар пайда тауып , әр минут сайын осы жерді бүлдіретін ластаушылар  контрактінің соңына дейін еккен теректерін бағып күту жұмыстарын  мойнына алуы керек.  Алмай ма? Міндеттеу керек.  Санитарлық қорғау аймақтарының  40 пайызы жасыл желекті  аймақ болуы керектігін ескерсек «ТШО»- 4000 га, «НКОК» -3000 га жерді баққа айналдыруы тиіс.  

        Екінші сұрақ ол көктің қалай егілетінінде, яғни мизерлық  бюджетінде.  Атыраудың климаттық жағдайында тал өсіру Қазақстанның басқа өңірлерімен салыстырғанда 5 есе қиын. Жоғары жатқан жер асты сулары, жоғары минерализация, топырақтың ауыр механикасы, гумустың жұпынылығы, балбонитеттің төмендігі, агресивты күн радиациясы, ылғалдылықтың кері  балансы.   Яғни компанияларға территорияны бөліп бермес бұрын  оларға техникалық талаптар қойылуы керек.  Аталған қолайсыз жағдайларды жұмсарту үшін бес түрлі агротехнология қолданылуы керек. 

       6. Сіздің министрлікке қарасты «Писиай»  мекемесі ақшаны жергілікті шараларға бөлгізсін. Писисай басшылығымен кездестіріңіз. Бірге талқылайық.

Энергетика министірі Болат Ақшолақовқа жеткізген датым.  

Жуырда телефон соғып дегенімді тағы да сұрап отырыс хаттамасына

енгізді.  Орынды жауабын күтеміз.

 

Арман Хайруллин, облыстық Қоғамдық кеңесінің мүшесі.